«Διάβαση» της Αφροδίτης: Ένα φαινόμενο που θα ξαναδούν… τα δισέγγονά μας!

Επαγγελματίες και ερασιτέχνες αστρονόμοι, καθώς και εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο –και στην Ελλάδα– προετοιμάζονται για να παρακολουθήσουν και να μελετήσουν ένα σπάνιο αστρονομικό φαινόμενο που θα συντελεστεί αύριο, όταν θα ευθυγραμμισθούν η Γη, η Αφροδίτη και ο Ήλιος. Πρόκειται για τη λεγόμενη «διάβαση» (transit) της Αφροδίτης μπροστά από τον Ήλιο, κάτι που δεν θα παρατηρηθεί ξανά για περισσότερα από εκατό χρόνια.

Η προηγούμενη διάβαση της Αφροδίτης μπροστά από τον Ήλιο παρατηρήθηκε στις 8 Ιουνίου 2004, αλλά η επόμενη αναμένεται στις 11 Δεκεμβρίου 2117. Το φαινόμενο θα είναι ορατό από την Αλάσκα, το Βόρειο Καναδά, το Δυτικό Ειρηνικό, τη Βόρεια Ασία, την Άπω Ανατολή, την Ανατολική και Κεντρική Αυστραλία. Στο μεγαλύτερο τμήμα της άτυχης Ευρώπης ο Ήλιος θα ανατείλει στις 6 Ιουνίου μετά την ολοκλήρωση της διάβασης, ενώ η Ελλάδα θα προλάβει να δει ένα μέρος του.

Σύμφωνα με τους αστρονόμους, η χώρα μας δεν βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση για την παρατήρηση του φαινομένου, καθώς αυτό θα αρχίσει κατά τη διάρκεια της νύχτας της Τρίτης 5 Ιουνίου, οπότε δεν θα είναι εφικτή η παρατήρηση της εισόδου της Αφροδίτης στον ηλιακό δίσκο. Η έναρξή της διάβασης θα γίνει στις 01.05 ώρα Ελλάδος της 6ης Ιουνίου και η ολοκλήρωσή της στις 07.52 ώρα Ελλάδος.

Έτσι, η ανατολή του ήλιου την Τετάρτη 6 Ιουνίου στην Ελλάδα, στις 6:07 το πρωί, θα βρει το φαινόμενο μετά τα μέσα της διάβασης και, κατά συνέπεια, οι Έλληνες παρατηρητές θα μπορέσουν να παρατηρήσουν μόνο ένα τμήμα από τη διάβαση της Αφροδίτης και αυτό σε σχετικά χαμηλό ύψος. Το φαινόμενο θα τελειώσει με την έξοδο της Αφροδίτης από τον ηλιακό δίσκο περίπου στις 8 παρά 5 το πρωί ώρα Ελλάδος, με τον ήλιο σε ύψος μικρότερο των 20 μοιρών από τον ορίζοντα.

Οι αστρονόμοι της… πολυθρόνας μπορούν να δουν μιας συλλογή φωτογραφικού υλικού της NASA για το φαινόμενο στον ιστότοπο http://venustransit.nasa.gov/transitofvenus

Τι είναι η «διάβαση»

Ο πλανήτης Αφροδίτη, που αυτόν τον καιρό είναι το λαμπρότερο αντικείμενο στον ουρανό μετά τον Ήλιο και τη Σελήνη, θα περάσει ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο, και θα φαίνεται σαν μια σκοτεινή κουκίδα που διασχίζει το δίσκο του άστρου μας.

Η Αφροδίτη είναι ο δεύτερος, κατά σειρά, πλανή­της που περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Η τροχιά της γύρω από αυτόν είναι εσωτερική ως προς την τροχιά της Γης. Άλλοτε βρίσκεται πίσω από τον Ήλιο (και δεν είναι ορατή) και άλλοτε περνά ανάμεσα από τη Γη και τον Ήλιο, οπότε λέμε πως συμβαίνει «διάβαση της Αφροδίτης». Μια τέτοια διάβαση συνέβη στις 8 Ιουνίου 2004. Η σχέση της διαμέτρου της Αφροδίτης προς τη διάμετρο του Ηλίου θα είναι 1:33. Η διάμετρος δηλαδή της «σκοτεινής κουκίδας» θα χωράει 33 φορές στην διάμετρο του Ηλιου!

Η Αφροδίτη περνά αρκετά συχνά ανάμεσα στη Γη και στον Ήλιο: κάθε 584 ημέρες (περίπου κάθε 19.5 μήνες). Επειδή όμως το επίπεδο της τροχιάς της γύρω από τον Ήλιο σχηματίζει γωνία 3,4 μοιρών ως προς το επίπεδο της τροχιάς της Γης, περνά ακριβώς μπροστά από τον Ήλιο μόνο όταν συμβαίνει να βρίσκεται συγχρόνως και σε ένα από τα δύο σημεία της τομής αυτών των επιπέδων με την ουράνια σφαίρα. Αυτό συμβαίνει πολύ πιο σπάνια, περίπου κάθε 120 χρόνια.

Οι διαβάσεις της Αφροδίτης επαναλαμβά­νονται σε ζεύγη που απέχουν μεταξύ τους 8 έτη (π.χ. 8 Ιουνίου 2004 και 6 Ιουνίου 2012). Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ των ζευγών είναι πάνω από 100 χρόνια. Έτσι η προηγούμενη διάβαση είχε συμβεί πριν από 122 χρόνια (δεν υπάρχει άνθρωπος στον πλανήτη που να θυμάται την προηγούμενη Διάβαση που είχε συμβεί στις 6 Δεκεμβρίου 1882). Μετά την αυριανή, την επόμενη Διάβαση θα την δουν τα δισέγγονά μας, στις 11 Δεκεμβρίου 2117. Το φαινόμενο είναι τόσο σπάνιο, ώστε από τότε που ανακαλύφθηκε η αστρονομική διόπτρα (που χρησιμοποίησε εκτενώς ο Γαλιλαίος από το 1609 και μετά), έχουν συμβεί μόνο τρία ζεύγη διαβάσεων (1631 – 1639, 1761 – 1769, 1874 – 1882).

Η επικείμενη διάβαση θα δώσει την ευκαιρία στους αστρονόμους να μελετήσουν νέες μεθόδους ανίχνευσης εξω-ηλιακών συστημάτων. Συγκεκριμένα, κατά τη διάβαση αναμένεται να ελαττωθεί η λαμπρότητα του Ήλιου κατά 1 τοις χιλίοις: Πολύ μικρή αλλαγή, αλλά ανιχνεύσιμη, με τα μέσα που διαθέτουμε σήμερα. Η ακριβής καμπύλη της μεταβολής της λαμπρότητας του Ήλιου από τη «διάβαση της Αφροδίτη», η οποία διαθέτει πυκνή ατμόσφαιρα, θα επιτρέψει τη δημιουργία προτύπων (μοντέλων) για ανάλογες διαβάσεις πλανητών σε άλλα, μακρινά ηλιακά συστήματα.

Περισσότερες επιστημονικές ειδήσεις στο: http://lpyrgos-science.blogspot.com