Σαράντα εννέα χρόνια συμπληρώθηκαν σήμερα από τη δολοφονία
του Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Σαράντα
εννέα χρόνια μετά, πολλές πτυχές της υπόθεσης παραμένουν «σκοτεινές», πολλές
λεπτομέρειες άγνωστες. Μια από αυτές τις πτυχές ενδέχεται να είναι, όσο
παράδοξο και να ακούγεται και σε αντίθεση με την κρατούσα άποψη της κοινής
γνώμης, η ταυτότητα των δραστών. Με αφορμή την σημερινή επέτειο της δολοφονίας
του Λαμπράκη στην Θεσσαλονίκη, ο «Λευκός Πύργος» παρουσιάζει μια διαφορετική
εκδοχή –άγνωστη στο ευρύ κοινό– προϊόν παλαιότερων δημοσιογραφικών ερευνών, για
το ποιοι δολοφόνησαν τον Γρηγόρη Λαμπράκη
Στις 22/5/1963 ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής Πειραιώς της
ΕΔΑ και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη
(ΕΕΔΥΕ), βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη για να μιλήσει σε εκδήλωση για την ειρήνη
και τον πυρηνικό αφοπλισμό. Πριν ξεκινήσει η εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε σε
αίθουσα κτιρίου στη διασταύρωση των οδών Ερμού με Βενιζέλου, είχε συγκεντρωθεί
γύρω από το κτίριο πλήθος παρακρατικών και αστυνομικών με πολιτικά, που είχαν
καταλάβει τα πεζοδρόμια κραυγάζοντας συνθήματα και προπηλακίζοντας όσους
προσέρχονταν στην αίθουσα για να παρακολουθήσουν την ομιλία. Μεγάλος αριθμός
αστυνομικών βρισκόταν επίσης στο σημείο, παρόντος μάλιστα και του επιθεωρητή
Χωροφυλακής Βορείου Ελλάδας, υποστράτηγου Κωνσταντίνου Μήτσου, που κατά γενική
ομολογία «έλυνε και έδενε» στη Βόρεια Ελλάδα (αλλά και του διευθυντή Αστυνομίας
Θεσσαλονίκης Ε. Καμουτσή και άλλων υψηλόβαθμων αστυνομικών), οι αστυνομικοί
ωστόσο δεν έκαναν τίποτα για να προστατεύσουν τους φίλους της ΕΕΔΥΕ και να
διαλύσουν τους τραμπούκους ή έστω να τους απομακρύνουν. Μάλιστα, ένας
παρακρατικός κατόρθωσε να χτυπήσει το Λαμπράκη στο κεφάλι με ρόπαλο κατά την
είσοδό του στην αίθουσα της εκδήλωσης, τραυματίζοντάς τον ελαφρά. Σοβαρά,
αντίθετα, τραυματίστηκε από τους ανεξέλεγκτους διαδηλωτές ένας άλλος βουλευτής
της ΕΔΑ, ο Γιώργος Τσαρουχάς (που βασανίστηκε μέχρι θανάτου από αστυνομικούς
στη διάρκεια της δικτατορίας).
Με το πέρας της εκδήλωσης, και ενώ ο Λαμπράκης έκανε
επανειλημμένα εκκλήσεις από το μικρόφωνο για παρέμβαση του εισαγγελέα –έκανε
μάλιστα λόγο για σχέδιο δολοφονίας σε βάρος του– ο βουλευτής της ΕΔΑ αποχώρησε
από την αίθουσα για να κατευθυνθεί στο ξενοδοχείο του, ακριβώς απέναντι. Μετά
την έξοδό του, αστυνομικοί έκλεισαν την πόρτα του κτιρίου για να εγκλωβίσουν
μέσα σε αυτό την πλειοψηφία των συγκεντρωμένων. Την ώρα που κινείται προς το
ξενοδοχείο, ο Λαμπράκης βλέπει τον Μήτσου στο απέναντι πεζοδρόμιο, και όπως αλλάζει
κατεύθυνση για να πάει να του μιλήσει – ο Μήτσου όμως προσπαθεί να κρυφτεί μέσα
στο πλήθος των συγκεντρωμένων αστυνομικών. Την ώρα που τα μάτια όλων είναι
καρφωμένα στον βουλευτή, ξεπροβάλλει από την Σπανδωνή, έναν δρόμο (σήμερα
πεζόδρομο) που βγάζει διαγωνίως στην διασταύρωση Ερμού με Βενιζέλου, ένα
τρίκυκλο που κατευθύνεται με μεγάλη ταχύτητα πάνω στον Λαμπράκη. Περνάει δίπλα
του, χωρίς όμως να τον χτυπήσει.
Ο βουλευτής της ΕΔΑ σωριάζεται αμέσως μετά στο οδόστρωμα,
χτυπημένος στο κεφάλι. Ένας παρευρισκόμενος στην ομιλία, ο Μανόλης
Χατζηαποστόλου, πηδάει πάνω στο τρίκυκλο (!), και αρχίζει να παλεύει με ένα
άτομο που βρισκόταν στην καρότσα του οχήματος. Αυτός ήταν ο Μανόλης
Εμμανουηλίδης, καταδικασμένος για βιασμό και παιδεραστία, ενώ οδηγός του
τρίκυκλου ήταν ο γνωστός τραμπούκος της Θεσσαλονίκης Σπύρος Γκοτζαμάνης. Από
την παράτολμη αυτή πράξη του Χατζηαποστόλου (κατά σύμπτωση πέθανε μια μέρα πριν
από τον Εμμανουηλίδη, πριν μερικά χρόνια!) ξετυλίχτηκε το «κουβάρι» της
υπόθεσης της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, που τελικά αποδείχτηκε ότι ο
θάνατός του δεν οφειλόταν σε τροχαία ατύχημα όπως ήθελαν να την παρουσιάσουν.
Σήμερα η κρατούσα άποψη για τη δολοφονία Λαμπράκη (που
αποτέλεσε σημείο – κλειδί στη νεότερη πολιτική ιστορία της Ελλάδας), εδραιωμένη
σε μεγάλο βαθμό και από το μυθιστόρημα «Ζ» του Βασίλη Βασιλικού και την ομώνυμη
ταινία του Κώστα Γαβρά, είναι ότι φυσικοί δράστες της δολοφονίας ήταν ο
Εμμανουηλίδης, που φέρεται να χτύπησε τον Λαμπράκη στο κεφάλι με κλομπ ή
σιδηρολοστό την ώρα που το τρίκυκλο περνούσε δίπλα του, και ο οδηγός του
οχήματος Γκοτζαμάνης, που έδρασαν υπό την ανοχή και την κάλυψη της αστυνομίας,
η οποία για το μόνο που δεν προνόησε ήταν για το ενδεχόμενο να σαλτάρει κάποιος
στην καρότσα του οχήματος. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Όσα ακολουθούν δεν είναι προϊόντα φαντασίας – βασίζονται σε
εκτεταμένες δημοσιογραφικές έρευνες κατοπινών ετών, έχουν στο παρελθόν
δημοσιευτεί στον ελληνικό Τύπο, άσχετα αν έχουν επισκιαστεί από την κρατούσα άποψη,
σε βαθμό που να έχουν σχεδόν λησμονηθεί. Από τα στοιχεία που έχουν
συγκεντρωθεί, τα οποία στηρίζονται σε δηλώσεις αυτόπτων μαρτύρων (μέλη της ΕΕΔΥΕ αλλά και οργάνων της τάξης
και παρακρατικών, που έχουν μιλήσει ανώνυμα ή σε ορισμένες περιπτώσεις και
επώνυμα!), προκύπτει ότι ο Γρηγόρης Λαμπράκης δεν χτυπήθηκε στο κεφάλι με σιδηρολοστό από τον Εμμανουηλίδη.
Αντιθέτως, ως φυσικός αυτουργός της
δολοφονίας κατονομάζεται από όσους γνωρίζουν ένας πράκτορας της ΚΥΠ
(το όνομά του και ο βαθμός του είναι στη διάθεση του «Λευκού Πύργου», αλλά δεν
δημοσιεύονται για ευνόητους λόγους).
Η αξία των μαρτυριών αυτών δυναμώνεται από στοιχεία που
έχουν δει το φως της δημοσιότητας σχετικά με το ότι ο Μήτσου (και μάλλον και η
αστυνομία γενικότερα) δεν ήταν ενημερωμένος για το σχέδιο δολοφονίας του
βουλευτή. Φαίνεται ότι η δολοφονία είχε σχεδιαστεί από τις μυστικές υπηρεσίες,
που κλήθηκαν να βγάλουν από τη μέση τον «ενοχλητικό» για τη βασίλισσα
Φρειδερίκη Λαμπράκη. Σε αυτό το πλαίσιο είναι πιθανή και η εμπλοκή ξένων
μυστικών υπηρεσιών.
Με βάσει στοιχεία που έχει συγκεντρώσει η δημοσιογραφική
έρευνα, φαίνεται ότι υπήρχαν δυο διαφορετικά σχέδια να δολοφονηθεί και να βγει
από τη μέση ο Λαμπράκης. Το πρώτο προέβλεπε το θάνατό του σε τροχαίο δυστύχημα λίγο
μετά την άφιξή του στη Θεσσαλονίκη από την Αθήνα. Είχε προβλεφτεί να χτυπηθεί
το αυτοκίνητο το οποίο θα τον μετέφερε στο ξενοδοχείο του από όχημα, λίγο μετά
τη αναχώρησή του από το αεροδρόμιο. Ωστόσο, αυτό δεν κατέστη εφικτό, γιατί τα
μέλη της ΕΕΔΥΕ που υποδέχτηκαν τον Λαμπράκη είχαν φροντίσει να έρθουν με
διάφορα αυτοκίνητα, έτσι ώστε οι επίδοξοι δράστες να μην γνωρίζουν σε ποιο
τελικά επέβαινε το υποψήφιο θύμα. Το σχέδιο του ατυχήματος ακυρώθηκε για να μην
«προειδοποιηθεί» ο βουλευτής σε περίπτωση που χτυπηθεί λάθος αυτοκίνητο και δεν
σκοτωθεί.
Έτσι αποφασίστηκε να βάλουν μπρος το «σχέδιο Β», που
προέβλεπε τον θανάσιμο τραυματισμό του δήθεν από χτύπημα με τρίκυκλο. Παραμένει
ασαφές αν ο Εμμανουηλίδης ήταν σχεδιασμένο να χτυπήσει τον βουλευτή με λοστό
από την καρότσα του τρίκυκλου και δεν το κατάφερε ή αν δεν είχε ιδέα για το τι
έμελλε να γίνει και το τρίκυκλο χρησιμοποιήθηκε απλά και μόνο για να αποσπάσει
την προσοχή. Αυτόπτες μάρτυρες πάντως αναφέρουν ότι ο παιδεραστής δεν τον
χτύπησε – πάνω στην ταραχή που προκλήθηκε από την εμφάνιση του τρίκυκλου και
ενώ όλα τα μάτια ήταν καρφωμένα στο όχημα, ο Λαμπράκης (που συνοδευόταν από
ελάχιστους «δικούς» του μιας και η αστυνομία είχε φροντίσει να αποκλείσει τους
υπόλοιπους στην αίθουσα) περικυκλωμένος όπως ήταν από παρακρατικούς και τραμπούκους
φέρεται να δέχτηκε το μοιραίο χτύπημα
στο κεφάλι από λοστό ή σιδηρογροθιά που κρατούσε όργανο της ΚΥΠ.
Με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από τη δημοσιογραφική
έρευνα, η αστυνομία δεν γνώριζε τι έμελλε να συμβεί και δεν είχε ενεργό
πρωτεύοντα ρόλο στη δολοφονία. Απλά συνέβαλε στη διοργάνωση της συγκέντρωσης
των τραμπούκων και δεν «κούνησε ούτε δάχτυλο» για να αποτρέψει τους
προπηλακισμούς σε βάρος των μελών της ΕΕΔΥΕ.
Άποψη του «Λευκού Πύργου» είναι ότι παραμένουν ακόμα πολλές
άγνωστες και «σκοτεινές» πτυχές σχετικά με τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Ελπίζουμε
κάποια στιγμή στο φως όλα τα κομμάτια που θα βοηθήσουν στην όσο το δυνατόν πιο
πλήρη συμπλήρωση του παζλ. Σε αυτό το πλαίσιο δημοσιεύεται το παρόν άρθρο και
κατατίθεται σε δημόσιο διάλογο – με σκοπό να συμβάλουμε όσο το δυνατόν
περισσότερο την ιστορική έρευνα. Σκοπός μας είναι να επανέλθουμε στο μέλλον, εν
ευθέτω χρόνω, με περισσότερες λεπτομέρειες και περισσότερα στοιχεία.
ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ
